Inleiding
L-theanine (ook wel γ-glutamylethylamide of 5-N-ethyl-glutamine genoemd [C7H14N2O3] is een aminozuur voorkomend in groene thee (zie figuur 1). De ‘L-vorm’ is een stereo-isomeer* van theanine, dit is de natuurlijke vorm en deze vorm is biologisch actief. Dit bijzondere aminozuur behoort niet tot de essentiële of niet-essentiële aminozuren en wordt niet ingebouwd in lichaamseiwitten (non-proteïne aminozuur).(1) Het biedt verschillende gezondheidsvoordelen die steeds meer wetenschappelijke ondersteuning krijgen. Het toepassingsgebied is breed en L-theanine wordt onder meer gebruikt vanwege de antioxidatieve, ontstekingsremmende, neuroprotectieve en ontspanningsbevorderende effecten.(2) Het verhoogt de neurotransmitters GABA en serotonine in de hersenen en heeft een relatief snel kalmerend en ontspannend effect zonder dat slaperigheid optreedt. Het kan onder andere worden gebruikt bij stress, voor meer focus en een betere slaapkwaliteit, zowel bij volwassenen als bij kinderen. Kortom, een interessante, bioactieve, breed inzetbare stof.
* Zie verklarende woordenlijst
Figuur 1. L-theanine (C7H14N2O3).(3)
L-theanine is afkomstig uit de theeplant
L-theanine komt voornamelijk voor in de bladeren van de theeplant (Camellia sinensis) en is aanwezig in groene, zwarte en witte thee. Daarnaast is het ook gevonden in een niet-eetbare paddenstoel (Xerocomus badius). Het is verantwoordelijk voor de unieke complexe umami smaak en sterke geur van thee.(1) Gedroogde thee bevat ongeveer 1-3% L-theanine. Afhankelijk van het oogstseizoen, de verwerkingstechnieken en andere omgevingsfactoren kan dit gehalte variëren. Drie kopjes groene thee komen ongeveer overeen met 50 mg L-theanine.(4)
In de plant wordt L-theanine meestal in de wortels aangemaakt. Uit glutaminezuur en ethylamine wordt via het enzym theanine-synthetase L-theanine aangemaakt (zie figuur 2). Na aanmaak verzamelt het zich in de bladeren. Bij minder direct zonlicht en meer schaduw wordt er meer L-theanine gevormd.(3)
Figuur 2. Synthese L-theanine.(3)
Opname en biologische beschikbaarheid
L-theanine is wateroplosbaar en wordt direct geabsorbeerd in de dunne darm na orale inname. De bloedconcentratie L-theanine bereikt de piekwaarde binnen 0,5 tot 2 uur (gemiddeld 50 minuten) na inname.(5,6,7) De opname van L-theanine uit groene thee en suppletie is vergelijkbaar.(5) L-theanine wordt na de opname gedistribueerd naar het bloedplasma en onder andere de erytrocyten (rode bloedcellen).(5) Via het bloedplasma komt het ook in andere weefsels terecht.(8) Ook kan het de bloed-hersenbarrière passeren via de transporter LAT-1 (large neutral amino acid transporter-1).(9,10)
L-theanine is geen stof waarvan een tekort kan ontstaan; het heeft echter wel enorm veel positieve gezondheidseffecten (zie figuur 3).
Figuur 3. Positieve gezondheidseffecten van L-theanine.(2)
Werkingsmechanismen L-theanine
L-theanine zorgt voor een verhoging van GABA en serotonine in het brein. Daarnaast zorgt het voor een verminderde afgifte van glutamaat (excitatoire neurotransmitter*) en is L-theanine een glutamaatreceptorantagonist in de hippocampus*.(11)
Ook heeft L-theanine antioxidantactiviteit; metabolieten van L-theanine kunnen bijdragen aan de vorming van het sterke antioxidant glutathion.(12) In rattencellen kan L-theanine de synthese van reactieve zuurstofverbindingen (ROS) verminderen en de activiteit van antioxidantenzymen verhogen om oxidatieve schade te verminderen.(13) In een muizenstudie verhoogde L-theanine de mRNA-expressie van antioxidantenzymen katalase (CAT), superoxide-dismutase (SOD) en glutathionperoxidase 1 (Gpx1).(14)
Uit in-vitro-onderzoek blijkt dat L-theanine stikstofoxide (NO) kan verhogen in endotheelcellen. Dit gebeurt via fosforylering van eNOS (endothelial nitric oxide synthase) en via een specifieke signaalroute in de cel. eNOS is een belangrijke regulator van cardiovasculaire homeostase en speelt een cruciale rol bij vasodilatatie en bloeddrukregulatie. L-theanine verhoogt de intracellulaire NO-productie wat zorgt voor vasodilatatie. Ook in de vaten van een kippenembryo steeg de NO-afgifte. Het effect werd groter bij herhaalde doseringen en waarschijnlijk treedt hierbij geen desensitisatie* op. L-theanine induceert NO-productie in 2-5 minuten. Na 10 minuten is de toename verzadigd en daarna neemt het weer af.(15)
* Zie verklarende woordenlijst
L-theanine stimuleert alfa- en thètagolven in het brein
L-theanine heeft cognitieve effecten onder andere door het stimuleren en reguleren van de synaptische plasticiteit.* Ook heeft het invloed op de alfa- en thètagolven in de hersenen. Alfa*golven (alfa-activiteit) zijn een maat voor relaxatie en thètagolven uiten zich in cognitieve alertheid.(16) Interessant is, dat onderzoek met L-theanine laat zien dat bij mensen die hun ogen open hadden tijdens het experiment de thètagolven werden gestimuleerd, terwijl bij gesloten ogen de thèta-activiteit afnam.(17) In een studie met 16 deelnemers zorgde 50 mg L-theanine per dag voor een significante toename in alfa*golven in de hersenen ten opzichte van de controlegroep. Met een elektro-encefalogram (eeg) werd de alfa-activiteit in de hersenen gemeten. De deelnemers waren tijdens de meting in rust en hadden hun ogen gesloten. De alfa-activiteit nam toe met de tijd en was het grootst na 105 minuten na inname. Alfa*golven vertegenwoordigen een rustige ontspannen mentale staat.(18,19)
* Zie verklarende woordenlijst
Gunstige effecten bij kinderen met ADHD
Kinderen met ADHD en kinderen die minder goed meekomen met lezen en schrijven hebben over het algemeen ook verminderde alfa-activiteit in het brein in rust. Medicatie met methylfenidaat heeft hier onder andere invloed op. Methylfenidaat is een amfetamine-achtige stof met vaak ernstige bijwerkingen.(20,21) Omdat L-theanine ook invloed heeft op de alfa-activiteit in het brein, heeft L-theanine mogelijk gunstige effecten bij kinderen met ADHD. In een gerandomiseerde, placebogecontroleerde studie met 98 jongens van 8 tot 12 jaar met ADHD, bleek dat een dagelijkse dosering van 400 mg L-theanine gedurende zes weken de slaapeffectiviteit kan verbeteren. Aangezien slaap vaak een probleem is bij kinderen met ADHD, kan L-theanine mogelijk een nuttige interventie zijn. Daarnaast was het opvallend dat de beoordelingen van de slaapkwaliteit door de ouders (via een vragenlijst) niet overeenkwamen met de daadwerkelijk gemeten slaapkwaliteit. Wat betekent dat ouders mogelijk een vertekend beeld hebben van de slaapkwaliteit van de kinderen.(22)
De combinatie van L-theanine en cafeïne vermindert bij jongens met ADHD (8-15 jaar) de taakgerelateerde activiteit van een netwerk in de hersenen (default mode network) dat geassocieerd is met het afdwalen van gedachten. Er werd éénmalig 2,5 mg/kg L-theanine en 2 mg/kg cafeïne gegeven en vervolgens werden er 1-2 uur na inname verschillende cognitieve testen afgenomen terwijl er een fMRI (functionele MRI; scan van de hersenen) gemaakt werd. L-theanine in combinatie met cafeïne verbeterde de totale cognitie en verbeterde de reactieremming (inhibitory control). Inhibitory control is het vermogen om eerst na te denken en om een reactie uit te stellen.(23)
Neuroprotectie
In een studie met ratten kon L-theanine in combinatie met luteoline (een gele kleurstof uit planten) symptomen die wijzen op de ziekte van Alzheimer (zoals verminderd geheugen) voorkomen. De ratten waren geïnjecteerd met bèta-amyloïd in de hersenen (in de hippocampale CA1-regio). De bescherming werd voornamelijk toegeschreven aan de verbetering van de insulinesignalering * in de hippocampus, evenals aan verhoogde niveaus van noradrenaline en de vermindering van neuroinflammatie.(24) Ook bestaat er een neuroprotectief effect van L-theanine door het verminderen van neuronale celdood in de hersenen van woestijnratten tijdens cerebrale ischemie.(11,25) Neuroprotectieve effecten van L-theanine berusten waarschijnlijk op de verhoogde expressie van PLC-β1 en- γ1 (fosfolipase enzymen*), wat leidt tot verminderde apoptose in neuronen.(26) Ook de antioxidatieve werking van L-theanine draagt bij aan de neuroprotectieve effecten.(27)
L-theanine blijkt ook bescherming te bieden tegen leeftijdsgerelateerde cognitieve achteruitgang. In een studie met ouderen met milde cognitieve dysfunctie kregen de deelnemers dagelijks groene theepoeder met 47,5 mg L-theanine of een placebo. De groep die L-theanine ontving, vertoonde een verbetering van de cognitieve functie vergeleken met de placebogroep.(28) Ook blijkt bij muizen die cadmium binnenkregen de cadmium-geïnduceerde Tau-eiwit-hyperfosforylering significant te verminderen bij inname van L-theanine. Hyperfosforylering van Tau-eiwitten is een van de oorzaken van de ziekte van Alzheimer. L-theanine zou hier beschermend voor kunnen werken.(13)
* Zie verklarende woordenlijst
L-theanine effectief bij stress
Acute stress is een natuurlijke reactie van het lichaam op een interne of externe prikkel. Wanneer de stressreactie te lang duurt, kan het de kwaliteit van leven echter negatief beïnvloeden. Bij chronische stress kunnen klachten zoals vermoeidheid, negatieve gemoedstoestand, toegenomen angst en onrust en een verminderde slaapkwaliteit ontstaan. L-theanine heeft kalmerende effecten onder andere door remming van de glutamaat-heropname, het blokkeren van glutamaat-receptoren in de hippocampus en kan GABA, dopamine en serotonine verhogen in sommige gebieden van de hersenen.(29) Ook kan L-theanine de bloeddruk iets verlagen en kan het de effecten van cafeïne op de bloeddruk tegengaan.(30,31)
L-theanine kan effectief zijn voor vermindering van de stressreactie tijdens een acute stresstest. In een studie met 12 mannelijke studenten die éénmalig 200 mg L-theanine innamen tijdens een acute stresstest kregen de deelnemers een gevalideerde vragenlijst, de State-Trait Anxiety Inventory (STAI). Hiermee kan de mate van angst op het moment zelf en over een langere periode van tijd worden gemeten. Daarnaast werd de hartfrequentie en hartslagvariabiliteit* (HRV) gemeten. De placebogroep had een significant hogere hartfrequentie en hogere STAI-score vergeleken met de groep die L-theanine nam, duidend op een stressverminderend effect van L-theanine.(32)
Een onderzoek onder 20 farmaciestudenten tijdens een praktijkstage laat zien dat L-theanine de stressrespons kan verminderen. Er werd in de ochtend na het ontbijt en in de middag na de lunch 200 mg L-theanine ingenomen voor 10 dagen. De α-amylase-activiteit werd bepaald in het speeksel. Dit enzym is betrokken bij de stressrespons van het autonome zenuwstelsel en de HPA-as (hypothalamus, hypofyse, bijnier-as). De hoeveelheid amylase in het speeksel wordt direct beïnvloed door de hoeveelheid noradrenaline in het serum, wat vrijkomt bij de start van de stressrespons. Het bleek dat de α-amylase-activiteit in het speeksel in de placebogroep significant (p=0,032) hoger was dan in de theanine-groep vlak voor de start van de stage in de ochtend. Ook was de gemeten subjectieve stress-score significant lager in de theanine-groep dan in de placebogroep (p=0,020). Deze bevindingen wijzen op een anti-stresseffect van L-theanine.(33) Een andere gerandomiseerde studie laat dit effect ook zien. Het werd uitgevoerd met 120 gezonde studenten die dagelijks 200 mg L-theanine in combinatie met 50 mg L-arginine of een placebo innamen. De activiteit van α-amylase in hun speeksel werd gemeten voor, tijdens en direct na een stresstest. Zowel in de groep die L-theanine kreeg als in de groep die L-theanine met L-arginine kreeg, daalde het α-amylase in het speeksel significant ten opzichte van de placebogroep.(34) Uit een review met 9 studies met in totaal 270 deelnemers blijkt ook dat suppletie met 200-400 mg L-theanine per dag kan helpen om stress en spanning te verminderen bij acute stressvolle situaties.(35)
In een gerandomiseerde studie van 28 dagen met 30 deelnemers werd een significante vermindering (17%) van chronische stress gemeten in de groep die tweemaal daags 400 mg L-theanine kreeg. In de placebogroep was dit na 28 dagen echter ook met 17% gedaald. Het aantonen van een verband of associatie tussen een stof en stressvermindering bij chronische stress is lastig, zeker in een kleine onderzoeksgroep. Mogelijk was ook de duur van de studie niet lang genoeg. Opvallend was wel dat de groep die L-theanine kreeg na 28 dagen een vermindering van de slaaptijd had en significant minder lichte slaap ervaarde dan de placebogroep. Dit wijst op een verbetering van de slaapkwaliteit.(29) Meer onderzoek met grotere aantallen deelnemers en over een langere periode in de tijd zijn nodig om de stress- reducerende effecten van L-theanine bij chronische stress te bevestigen.
* Zie verklarende woordenlijst
Verbetering van de slaapkwaliteit
L-theanine kan ook positieve effecten hebben op de slaap. In een studie met 9 deelnemers kregen ze eenmalig L-theanine (50 mg), cafeïne (30 mg), beide, of een placebo. De resultaten toonden een significante verbetering van de 'wake after sleep onset' (WASO, de tijd dat men wakker is na het in slaap vallen) in de groep die zowel L-theanine als cafeïne kreeg. Hoewel er geen significante verschillen werden gevonden in de totale slaaptijd en het aantal keren dat men 's nachts wakker werd, suggereert dit dat L-theanine de negatieve effecten van cafeïne op de slaapkwaliteit kan verminderen.(36) In een studie met 20 personen kregen de deelnemers 4 tabletten van 50 mg L-theanine of een placebo. Aan de hand van een vragenlijst (OSA obstructive sleep apnea questionnaire) en een polsmonitor werd de slaapkwaliteit beoordeeld. Bij alle proefpersonen die L-theanine kregen, verbeterde de slaapkwaliteit en droomkwaliteit (minder nachtmerries).Daarnaast verbeterde het frisse gevoel in de ochtend, de stemming en het zelfvertrouwen in de groep die L-theanine kreeg. De WASO-tijd was significant verminderd in de L-theanine-groep ten opzichte van de placebogroep. Het lijkt erop dat L-theanine geen directe invloed heeft op de hoeveelheid slaap, maar dat het wel de slaapkwaliteit kan verbeteren.(37) Ook een cross-overstudie met postmenopauzale vrouwen (20 deelnemers) laat een verbetering van de slaapkwaliteit zien. De vrouwen kregen gedurende 6 dagen dagelijks 200 mg L-theanine voor het slapen gaan. Aan de hand van de OSA-vragenlijst bleek dat de slaap-en droomkwaliteit, het herstel na vermoeidheid en het fris wakker worden verbeterden met L-theanine. Ook bleek de sympathische activiteit significant lager in de L-theaninegroep en de parasympathische activiteit significant hoger in de L-theaninegroep ten opzichte van de placebogroep.(37)
Concentratie en cognitie
L-theanine kan de concentratie verhogen. Meerdere studies bevestigen dit effect. In een cross-over gerandomiseerde studie met 27 gezonde jongvolwassenen werd de reactietijd tijdens een specifieke gehoortest gemeten met behulp van eeg. De resultaten lieten zien dat een eenmalige inname van 400 mg L-theanine de reactietijd op de gehoortest verbeterde, wat wijst op een concentratie verhogend effect.(38) Een andere kleine cross-overstudie van dezelfde onderzoeksgroep onderzocht het effect van L-theanine (eenmalig 100, 200 of 400 mg) op eenvoudige en meer complexe taken. De resultaten toonden aan dat L-theanine specifiek de aandacht significant verbeterde bij eenvoudige taken, maar niet bij de meer complexe taken.(39) Ook een eenmalige dosis L-theanine (100,6 mg) zorgde in een andere studie met deelnemers tussen de 50 en 69 jaar voor een significante vermindering van de reactietijd bij de Stroop-test (test onder andere de aandacht) ten opzichte van de placebogroep.(40)
De combinatie van L-theanine met cafeïne heeft invloed op de cognitie en aandacht. In een studie kregen 27 deelnemers 50 mg cafeïne, met of zonder 100 mg L-theanine en ondergingen vervolgens diverse cognitieve tests. De combinatie van L-theanine en cafeïne zorgde voor een verbetering van de reactietijd en nauwkeurigheid van een aandachttest waarbij je van taken moet wisselen.(41)
Van cafeïne is bekend dat het de acetylcholine- en dopamine-transmissie in het brein kan verhogen. Dit gebeurt door de remming van adenosine-receptoren (A2 en A2a) in de hersenen. Samen met L-theanine kan dit zorgen voor een versterkte focus, alertheid en verbeterde concentratie, maar heeft het ook een positieve invloed op het geheugen en hyperactiviteit.(42,43)
L-theanine ook zinvol bij angst, tics en depressieve klachten
Kinderen met syndroom van Gilles de la Tourette, wat vaak gepaard gaat met angst en tics, lijken baat te hebben bij L-theanine in combinatie met vitamine B6. Een onderzoek met 34 kinderen (30 jongens en 4 meisjes) tussen de 4 en 17 jaar laat een positief effect zien. Gedurende acht weken kreeg de ene groep dagelijks L-theanine (200 mg per dag) in combinatie met vitamine B6 (2,8 mg per dag) en de andere groep wekelijks psycho-educatie. Er bleek een significante afname te zijn van de tics en bijkomende klachten in de L-theaninegroep ten opzichte van de groep met psycho-educatie. Een combinatie van vitamine B6 en L-theanine kan dus mogelijk helpen bij de behandeling van tic-stoornissen. Meer en placebo-gecontroleerd onderzoek is echter nodig om dit te bevestigen.(44)
Ook bij mensen met schizofrenie kan L-theanine een positieve rol spelen. De 40 deelnemers in deze placebogecontroleerde, gerandomiseerde, dubbelblinde studie kregen gedurende 8 weken 400 mg L-theanine per dag of een placebo naast de antipsychotische behandeling. Het bleek dat L-theanine de mate van angst significant verbeterde ten opzichte van de placebo.(45)
In een dubbelblinde studie kregen 50 mensen met majeure depressie zes weken lang sertraline (100 mg/dag) plus L-theanine (200 mg/dag) of placebo. De Hamilton Depression Rating Scale (HDRS) werd gebruikt om de depressieve klachten te meten. De L-theanine-groep liet vanaf de start tot 2, 4 en 6 weken een grotere afname in HDRS-scores zien dan de placebogroep.
Geconcludeerd kan worden dat L-theanine in combinatie met sertraline (SSRI) leidt tot een grotere verbetering van depressie dan sertraline alleen. Studies met een groter aantal deelnemers en een langere studieduur zijn gewenst om de effectiviteit van L-theanine bij depressie te bevestigen.(46)
L-theanine en atherosclerose
Er zijn aanwijzingen dat L-theanine anti-atherosclerotische effecten heeft. Atherosclerose is een van de meest voorkomende cardiovasculaire aandoeningen met een hoge mortaliteit*. Foamcellen* (schuimcellen) spelen een belangrijke rol in de beginstadia van dit ziekteproces. L-theanine blijkt een regulerend effect te hebben op de foamcelformatie. Uit een studie met muizencellen blijkt dat macrofa*gen die blootgesteld werden aan geoxideerd low density lipoprotein (ox-LDL) schuimcellen werden. L-theanine verminderde significant de cholesterolstapeling in de macrofa*gen waardoor de vorming van schuimcellen werd geremd. De zogenaamde scavenger receptor A is verantwoordelijk voor de opname van geoxideerd LDL, wat normaliter resulteert in een stapeling van cholesterol in de cel. Het blijkt dat L-theanine de scavenger receptor A reguleert en de afbraak ervan stimuleert, met als gevolg minder vorming van foamcellen.(47)
* Zie verklarende woordenlijst
Gewichtsverlies, bruin vet en glucoseregulatie
Een ander interessant effect van L-theanine is de invloed op het vetweefsel. Dit blijkt uit een dierstudie met muizen die intraperitoneaal* L-theanine toegediend kregen. Witte adipocyten (vetcellen) zijn een opslagplek voor een overschot aan energie in vetdruppeltjes. Beige en bruine adipocyten hebben de unieke mogelijkheid om mitochondriale energie te transformeren naar warmte via uncoupling protein1 (UCP-1). Bruin vetweefsel is zeer voordelig voor de gezondheid; het kan vet verbranden maar ook de insulinegevoeligheid van het lichaam verbeteren. Daarnaast kan het de fibrose en ontstekingsactiviteit van witte adipocyten verminderen en daarmee de metabole homeostase positief beïnvloeden. Verbruining van vetweefsel wordt onder andere geïnduceerd door beweging, blootstelling aan kou en vasten.(48) Bij de muizen die L-theanine toegediend kregen, was een significante verbruining van subcutaan wit vetweefsel te zien. Uit in-vitro-onderzoek blijkt dat L-theanine de thermogenese in witte adipocyten kan reguleren via een signaalroute (met AMPK* en Prdm16) in de cel die verbruining van witte adipocyten stimuleert.(48) Prdm16 is een transcriptiefactor en speelt een belangrijke rol in de regulatie van verbruining van adipocyten, thermogenese en conversie van viscerale naar subcutane adipocyten.(49) Bij muizen die L-theanine kregen, werden ook een verbeterde glucosetolerantie, verbeterde insulinegevoeligheid, verminderde plasmatriglyceriden, verlaagd totaal cholesterol en verminderde vrije vetzuren gevonden.(49)
Uit een studie met ratten blijkt dat L-theanine door invloed op insuline en AMPK (adenosinemonofosfaat-geactiveerd proteïnekinase) het glucose-, vet- en eiwitmetabolisme kan reguleren. Insuline en AMPK spelen beide een belangrijke rol in het energiemetabolisme en in het reguleren van de glucosehomeostase.(50) De mRNA-expressie van de genen belangrijk voor glucose-, vet- en eiwitmetabolisme steeg in de groep ratten die L-theanine kreeg. Het effect was het grootst in de groep die 100 mg L-theanine per kg lichaamsgewicht per dag kreeg. Daarnaast steeg ook de hoeveelheid glycogeen in de lever en spieren en verminderde het LDL-cholesterol in het serum.(50)
L-theanine kan bij muizen die voeding kregen met een hoog vetgehalte significant het lichaamsgewicht verminderen. Daarnaast kan het de bloedwaarden van triglyceriden, LDL-cholesterol en ALT* en AST* significant verlagen. In-vitro-onderzoek toont aan dat L-theanine significant de verplaatsing van een bepaald eiwit (SREBP-1c, sterol regulatory element binding protein 1c) in de celkern remt. Dit zorgt voor een reductie van de vrijevetzuursynthese. Daarnaast heeft L-theanine invloed op de bèta-oxidatie van vetzuren door de expressie van PPARα (Peroxisome Proliferator-Activated Receptor alpha) te verhogen.(51)
Meer onderzoek en klinische studies zijn nodig om deze bevindingen te bevestigen, maar het zijn interessante aanwijzingen dat L-theanine mogelijk gunstige effecten heeft op het lichaamsgewicht, de glucoseregulatie en de verbruining van vetweefsel.
* Zie verklarende woordenlijst
Preventie van influenza
L-theanine kan het immuunsysteem reguleren.(52) In een gerandomiseerde dubbelblinde studie gedaan met 197 volwassenen werkzaam in de gezondheidszorg blijkt dat een combinatie van 378 mg groene thee-catechines en 210 mg L-theanine per dag na vijf maanden zorgt voor significant minder influenza-infecties (4,1%) ten opzichte van de placebogroep (13,1%). Mogelijk is L-theanine effectief om preventief in te zetten tegen influenza-infectie.(53)
Premenstrueel syndroom
Er is één kleine studie gedaan in Japan met L-theanine bij het premenstrueel syndroom (PMS). PMS omvat alle lichamelijke en psychische klachten in de twee weken voor de start van de menstruatie. Met 20 deelnemers verdeeld over twee groepen is 400 mg L-theanine per dag of een placebo gegeven in de twee weken na de ovulatie (luteale fase van de cyclus). Het onderzoek duurde drie menstruatiecycli. Er bleek een significante afname van de hoeveelheid en mate van ernst van de klachten ten opzichte van de placebogroep. Ook verbeterden de mentale symptomen in de groep die L-theanine kreeg.(54)
Contra-indicaties
Niet gebruiken tijdens de zwangerschap of bij het geven van borstvoeding.
Gebruiksadvies en dosering
L-theanine in synthetische vorm is momenteel in de EU niet toegelaten in voedingssupplementen. De bron van de L-theanine moet altijd (groene) thee zijn. Er zijn L-theanine-supplementen met verschillende samenstellingen op de markt. Let erop dat sommige preparaten ook cafeïne kunnen bevatten wat niet voor iedereen wenselijk is.
Voor het gebruik van L-theanine voor volwassenen kan een dosering van 1-2x daags 100-400 mg worden geadviseerd. Voor kinderen vanaf 8 jaar is tot 400 mg per dag gebruikt in onderzoek
Interacties en synergie
- L-theanine beschermt mogelijk tegen maagzweren veroorzaakt door NSAID’s zoals ibuprofen en indomethacine.(55)
- L-theanine vermindert het stimulerende effect van cafeïne (onder meer op de bloeddruk) en gaat slaapproblemen door cafeïnegebruik tegen; cafeïne versterkt het effect van L-theanine op het denkvermogen.(30,31)
- L-theanine beschermt de lever tegen schadelijke effecten van alcohol. L-theanine beschermt de hersenen tegen beschadiging door onder meer aluminium en milieutoxines (insecticiden) zoals dieldrin en rotenon (dieronderzoek).(56)
- L-theanine geeft steun bij het stoppen met roken en vermindert ontwenningsverschijnselen van opioïden (dierstudie).(57,58)
- L-theanine kan de werking van antihypertensiva en antipsychotica ondersteunen.(45,59)
- Toxiciteit van cytostatica (waaronder irinotecan, doxorubicine) wordt tegengegaan door L-theanine; tevens ondersteunt L-theanine de werkzaamheid van cytostatica zoals doxorubicine, idarubicine, adriamycine, cisplatine en irinotecan (preklinisch onderzoek).(60,61)
- Gebruik L-theanine bij kanker(therapie) alleen onder begeleiding van een arts.
- L-theanine in combinatie met B-vitamines heeft mogelijk positieve synergistische effecten op spanning/stress/depressieve symptomen en cognitie.(35)
- Onderzoek laat zien dat een combinatie van cysteïne (700 mg) en L-theanine (280 mg) anti-inflammatoire effecten (reductie IL-6 en CRP) heeft en succesvol kan worden gebruikt om het herstel te bevorderen na operatie (10 dagen innemen, 5 dagen voor de operatie starten).(62)
- L-theanine heeft een beschermend effect op het microbioom van de darmen (dierstudie). Het kan de goede bacteriën stimuleren (zoals Lactobacillus) en de schadelijke bacteriën remmen (zoals Clostridium).(63)
Veiligheid
Het gebruik van theanine is zeer veilig, zeker in de aangegeven doseringen. De in dierstudies vastgestelde NOAEL (no-observed-adverse-effect-level) bedraagt maar liefst 4000 mg/kg/dag.(64) Ook bij langdurig gebruik (1,5 jaar) van hoge doseringen is het gebruik van L-theanine in dierstudies veilig.(65)
Verklarende woordenlijst:
ALT: alanine-aminotransferase, een leverenzym, vaak gebruikt als bloedmarker om leverschade te bepalen.
AMPK: adenosinemonofosfaat-geactiveerd proteïnekinase is een enzym dat geactiveerd wordt bij energietekort in de cel.
AST: aspartaat-aminotransferase, een leverenzym, vaak gebruikt als bloedmarker om leverschade te bepalen.
Desensitisatie: het proces waarbij een cel minder gevoelig wordt voor een stimulus na herhaalde blootstelling, wat resulteert in een verminderde respons.
Excitatoire neurotransmitter: neurotransmitter die een stimulerend effect heeft en de activiteit van het andere neuron stimuleert.
Foamcellen: schuimcellen, met cholesterol overladen macrofa*gen in atherosclerotische plaques.
Fosfolipase enzymen: enzymen die fosfolipiden kunnen afbreken.
Hartslagvariabiliteit: de variatie in tijd tussen twee opeenvolgende hartslagen. Wordt gebruikt als een marker van het autonome zenuwstelsel. Een grotere variabiliteit wijst op een betere gezondheid.
Hippocampus: structuur in de hersenen, essentieel voor onder andere geheugenopslag.
Insulinesignalering: het doorgeven van signalen in de cel door binding van insuline op insulinereceptoren op het celmembraan. Insuline werkt, naast in perifere weefsels, ook in de hersenen als een belangrijk signaalmolecuul. Het bindt aan insulinereceptoren aan de buitenzijde van hersencellen in de hippocampus. Insuline zorgt voor het doorgeven van signalen in deze cellen die onder meer betrokken zijn bij het functioneren van het geheugen.
Intraperitoneaal: in de buikholte (het peritoneum is het vlies dat de binnenkant van de buikholte en de buitenkant van de buikorganen bekleedt).
Mortaliteit: sterftecijfer, het aantal sterfgevallen per tijdseenheid in een populatie.
Stereo-isomeer: isomeren met dezelfde molecuulformule en atoomvolgorde, maar een verschillende ruimtelijke rangschikking, waardoor ze een andere structuurformule hebben.
Synaptische plasticiteit: het vermogen van de verbinding tussen twee neuronen om de sterkte van het doorgegeven signaal te verhogen of te verlagen.
Referenties
1. Saeed M et al. Green tea (Camellia sinensis) and l-theanine: medicinal values and beneficial applications in humans - a comprehensive review. Biomed Pharmacother. 2017;95:1260-1275.
2. Li MY et al. L-theanine: a unique functional amino acid in tea (Camellia sinensis L.) with multiple health benefits and food applications. Front Nutr. 2022;9:853846.
3. Vuong QV et al. L-theanine: properties, synthesis and isolation from tea. J Sci Food Agric. 2011;91:1931-9.
4. Vuong Q. Epidemiological evidence linking tea consumption to human health: a review. Critical Reviews in Food Science and Nutrition. 2014;54:523-36.
5. Shojaei-Zarghani S et al. Theanine and cancer: A systematic review of the literature. Phytother Res. 2021;35:4782-94.
6. Scheid L et al. Kinetics of L-theanine uptake and metabolism in healthy participants are comparable after ingestion of L-theanine via capsules and green tea. J Nutr. 2012;142:2091-6.
7. Van der Pijl P et al. Human disposition of L-theanine in tea or aqueous solution. Journal of Functional Foods. 2010;2:239-44.
8. Türközü D et al. L-theanine, unique amino acid of tea, and its metabolism, health effects, and safety. Crit Rev Food Sci Nutr. 2017;57:1681-87.
9. Yokogoshi H et al. Effect of theanine, r-glutamylethylamide, on brain monoamines and striatal dopamine release in conscious rats. Neurochem Res.1998;23:667-73.
10. Ritsner MS et a. L-theanine relieves positive, activation, and anxiety symptoms in patients with schizophrenia and schizoaffective disorder: an 8-week, randomized, double-blind, placebo-controlled, 2-center study. J Clin Psychiatry. 2011;72:34-42.
11. Kakuda T et al. Protective effect of gamma-glutamylethylamide (theanine) on ischemic delayed neuronal death in gerbils. Neurosci Lett. 2000;289:189-92.
12. Miyachi T et al. Perioperative oral administration of cystine and theanine enhances recovery after distal gastrectomy: a prospective randomized trial. JPEN J Parenter Enteral Nutr. 2013;37:384-91.
13. Ben P et al. l-Theanine attenuates cadmium-induced neurotoxicity through the inhibition of oxidative damage and tau hyperphosphorylation. Neurotoxicology. 2016;57:95-103.
14. Deng et al. In vivo antioxidative effects of l-theanine in the presence or absence of Escherichia coli-induced oxidative stress. Journal of Functional Foods. 2016;24:527-36.
15. Siamwala JH et al. L-theanine promotes nitric oxide production in endothelial cells through eNOS phosphorylation. J Nutr Biochem. 2013;24:595-605.
16. Park SK et al. A combination of green tea extract and l-theanine improves memory and attention in subjects with mild cognitive impairment: a double-blind placebo-controlled study. J Med Food. 2011;14:334-43.
17. Evans M et al. A randomized, triple-blind, placebo-controlled, crossover study to investigate the efficacy of a single dose of AlphaWave® L-Theanine on stress in a healthy adult population. Neurol Ther. 2021;10:1061-78.
18. Nobre AC et al. L-theanine, a natural constituent in tea, and its effect on mental state. Asia Pac J Clin Nutr. 2008;17:167-8.
19. Gomez-Ramirez M et al. The deployment of intersensory selective attention: a high-density electrical mapping study of the effects of theanine. Clin Neuropharmacol. 2007;30:25-38.
20. Clarke AR et al. Effects of methylphenidate on EEG coherence in attention-deficit/hyperactivity disorder. Int J Psychophysiol. 2005;58:4-11.
21. Schmid RG et al. Correlation between spectral EEG parameters and intelligence test variables in school-age children. Clin Neurophysiol. 2002;113:1647-56.
22. Lyon MR et al. The effects of L-theanine (Suntheanine®) on objective sleep quality in boys with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD): a randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial. Altern Med Rev. 2011;16:348-54.
23. Kahathuduwa CN et al. Effects of L-theanine-caffeine combination on sustained attention and inhibitory control among children with ADHD: a proof-of-concept neuroimaging RCT. Sci Rep. 2020;10:13072.
24. Park S et al. The combination of luteolin and l-theanine improved Alzheimer disease-like symptoms by potentiating hippocampal insulin signaling and decreasing neuroinflammation and norepinephrine degradation in amyloid-β-infused rats. Nutr Res. 2018;60:116-131.
25. Egashira N et al. Theanine prevents memory impairment induced by repeated cerebral ischemia in rats. Phytother Res. 2008;22:65-8.
26. Nagasawa K et al. Possible involvement of group I mGluRs in neuroprotective effect of theanine. Biochem Biophys Res Commun. 2004;320:116-22.
27. Soung HS et al. L-theanine decreases orofacial dyskinesia induced by reserpine in rats. Neurotox Res. 2018;34:375-87.
28. Kakuda T. Neuroprotective effects of theanine and its preventive effects on cognitive dysfunction. Pharmacol Res. 2011;64:162-8.
29. Moulin M et al. Safety and efficacy of AlphaWave® L-theanine supplementation for 28 days in healthy adults with moderate stress: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Neurol Ther. 2024.
30. Yoto A et al. Effects of L-theanine or caffeine intake on changes in blood pressure under physical and psychological stresses. J Physiol Anthropol. 2012;31:28.
31. Rogers PJ et al. Time for tea: mood, blood pressure and cognitive performance effects of caffeine and theanine administered alone and together. Psychopharmacology (Berl). 2008;195:569-77.
32. Kimura K et al. L-theanine reduces psychological and physiological stress responses. Biol Psychol. 2007;74:39-45.
33. Unno K et al. Anti-stress effect of theanine on students during pharmacy practice: positive correlation among salivary α-amylase activity, trait anxiety and subjective stress. Pharmacol Biochem Behav. 2013;111:128-35.
34. Furushima D et al. Effect of combined ingestion of L-theanine and L-arginine for short-term psychological stress in young adults: a randomized placebo-controlled study. J Nutr Sci Vitaminol (Tokyo). 2022;68:540-46.
35. Williams JL et al. The effects of green tea amino acid L-theanine consumption on the ability to manage stress and anxiety levels: a systematic review. Plant Foods Hum Nutr. 2020;75:12-23.
36. Baba Y et al. Theanine maintains sleep quality in healthy young women by suppressing the increase in caffeine-induced wakefulness after sleep onset. Food Funct. 2023;14:7109-16.
37. Rao TP et al. In search of a safe natural sleep aid. J Am Coll Nutr. 2015;34:436-47.
38. Dassanayake TL et al. L-theanine improves neurophysiological measures of attention in a dose-dependent manner: a double-blind, placebo-controlled, crossover study. Nutr Neurosci. 2022;25:698-708.
39. Dassanayake TL et al. Dose-response effect of L-theanine on psychom*otor speed, sustained attention, and inhibitory control: a double-blind, placebo-controlled, crossover study. Nutr Neurosci. 2023;26:1138-46.
40. Baba Y et al. Effects of L-theanine on cognitive function in middle-aged and alder subjects: a randomized placebo-controlled study. J Med Food. 2021;24:333-41.
41. Owen GN et al. The combined effects of L-theanine and caffeine on cognitive performance and mood. Nutr Neurosci. 2008;11:193-8.
42. Camfield DA et al. Acute effects of tea constituents L-theanine, caffeine, and epigallocatechin gallate on cognitive function and mood: a systematic review and meta-analysis. Nutr Rev. 2014;72:507-22.
43. Sohail A et al. The cognitive-enhancing outcomes of caffeine and L-theanine: a systematic review. Cureus. 2021;13:e20828.
44. Rizzo R et al. Use of nutritional supplements based on L-theanine and vitamin B6 in children with tourette syndrome, with anxiety disorders: a pilot study. Nutrients. 2022;14:852.
45. Ritsner MS et al. L-theanine relieves positive, activation, and anxiety symptoms in patients with schizophrenia and schizoaffective disorder: an 8-week, randomized, double-blind, placebo-controlled, 2-center study. J Clin Psychiatry. 2011;72:34-42.
46. Shamabadi A et al. L-theanine adjunct to sertraline for major depressive disorder: A randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial. J Affect Disord. 2023;333:38-43.
47. Lei J et al. L-theanine inhibits foam cell formation via promoting the scavenger receptor A degradation. Eur J Pharmacol. 2021;904:174181.
48. Peng WQ et al. l-Theanine activates the browning of white adipose tissue through the AMPK/α-Ketoglutarate/Prdm16 axis and ameliorates diet-induced obesity in mice. Diabetes. 2021;70:1458-72.
49. Jiang N et al. PRDM16 regulating adipocyte transformation and thermogenesis: a promising therapeutic target for obesity and diabetes. Front Pharmacol. 2022;8:870250.
50. Lin L et al. l-Theanine regulates glucose, lipid, and protein metabolism via insulin and AMP-activated protein kinase signaling pathways. Food Funct. 2020;11:1798-1809.
51. Liang J et a. L-theanine prevents progression of nonalcoholic hepatic steatosis by regulating hepatocyte lipid metabolic pathways via the CaMKKβ-AMPK signaling pathway. Nutr Metab (Lond). 2022;19:29.
52. Chen S et al. L-theanine and immunity: a review. Molecules. 2023;28:3846.
53. Matsumoto et al. Effects of green tea catechins and theanine on preventing influenza infection among healthcare workers: a randomized controlled trial. BMC Complement Altern Med. 2011;11:15.
54. Ueda T et al. Improving effect of L-theanine on premenstrual syndrome, Journal of Japanese Society of Psychosomatic Obstetrics and Gynecology, 2001:6;234-39.
55. Chatterjee S et al. L-Theanine healed NSAID-induced gastric ulcer by modulating pro/antioxidant balance in gastric ulcer margin. J Nat Med. 2014;68(4):699-708.
56. Cho HS et al. Protective effect of the green tea component, L-theanine on environmental toxins-induced neuronal cell death. Neurotoxicology. 2008;29:656-62.
57. Alkhlaif Y et al. L-theanine attenuates nicotine reward and withdrawal signs in mice. Neurosci Lett. 2023;807:137279.
58. Wise LE et al. l-theanine attenuates abstinence signs in morphine-dependent rhesus monkeys and elicits anxiolytic-like activity in mice. Pharmacol Biochem Behav. 2012;103:245-52.
59. Yokogoshi H et al. Reduction effect of theanine on blood pressure and brain 5-hydroxyindoles in spontaneously hypertensive rats. Biosci Biotechnol Biochem. 1995;59:615-8.
60. Sugiyama T et al. Theanine, a specific glutamate derivative in green tea, reduces the adverse reactions of doxorubicin by changing the glutathione level. Cancer Lett. 2004;212:177–184.
61. Sadzuka Y et al. The effects of theanine, as a novel biochemical modulator, on the antitumor activity of adriamycin. Cancer Lett. 1996;105:203-9.
62. Tsuchiya T et al. Cystine and theanine as stress-reducing amino acids-perioperative use for early recovery after surgical stress. Nutrients. 2021;14:129.
63. Saeed M et al. 16S ribosomal RNA sequencing reveals a modulation of intestinal microbiome and immune response by dietary L-theanine supplementation in broiler chickens. Poult Sci. 2019;98:842-54.
64. Borzelleca JF et al. A 13-week dietary toxicity and toxico*kinetic study with l-theanine in rats. Food Chem Toxicol. 2006;44:1158-66.
65. S. Fujii et al. Tumorigenicity study of l-theanine administrated orally to mice. Food Chemistry. 2008;110:643-46.
Copyright © 2024 Stichting Orthokennis. Alle rechten voorbehouden. Op alle teksten, afbeeldingen, foto's, figuren, tabellen en overige informatie op deze website berust het kopijrecht/auteursrecht. Niets van deze website mag zonder toestemming van stichting Orthokennis worden overgenomen of gekopieerd. Deze informatie mag wel worden bekeken op een scherm, gedownload worden of geprint worden, mits dit geschied voor persoonlijk, informatief en niet-commercieel gebruik, mits de informatie niet gewijzigd wordt, mits de volgende copyright-tekst in elke copy aanwezig is: “Copyright © Stichting Orthokennis”, mits copyright, handelsmerk en andere van toepassing zijnde teksten niet worden verwijderd en mits de informatie niet wordt gebruikt in een ander werk of publicatie in welk medium dan ook.
